بسیاری از اطلاعات و دانشی که دربارهی گیاهان و قارچهای سایکودلیک به دست آمده، حاصل مطالعهی فرهنگهای شمن هایی است که از آنها استفاده میکردند.
مواد طبیعی مثل مریم گلی، پیوت، فلای آگاریک، مجیک ماشروم، زهر وزغ بوفو و آیاهواسکا همگی راهی برای ارتباط مستقیم شمنهای آموزش دیده و انرژی ماورایی الهی بودهاند. از همین طریق بود که شمنها توانایی خود را برای
شفا دادن و دسترسی به دانش مقدس به دست آوردند. و از این دانش و مهارت برای راهنمایی بقیه افراد جامعه استفاده کردند. همچنین برای خرید و مشورت میتوانید به آیدی زیر پیام بدید.
امروزه شمنیسم زنده و پایدار است اما به دلیل مدرنیته شدن جهان و پیشرفتهای روزافزون، اشکال جدیدی به خود گرفته است.
شمنیسم چیست؟
شمنیسم یک رویکرد و تمرین مداوم است که در آن یک فرد به عنوان شاگرد تمرین میشود و پس از گذراندن تمرینات و دریافت تاییدیه از جامعه شمنها، از طریق حالات تغییر یافته آگاهی به عنوان واسطه با جهان ارواح به منظور پیشبینی، شفا و یا ارتقاء سطح معنوی فعالیت میکند.
برخی از تعاریف تنها به اعمال جمعیت شمنهای بومی در شمال اروپا و سیبری اشاره دارد، در حالی که تعاریف دیگر به شیوههای مختلف شمنیسم در مناطق متنوعی از جهان اشاره میکنند.
بعضی از مردمشناسان به منظور تمایز شمنها از دیگر متخصصان جادوی مذهبی، مثل رسانهها، روانشناسان، پیشوایان یا پزشکان جادوگر، ویژگیهای خاصی را به فهرست عملکردهای شمنها اضافه یا حذف کردهاند.
تعریفهای گستردهتری همچنین تلاش برای حذف به عنوان «شمنهای پلاستیکی» یا «نئوشامنیسم» از شمنهای اصیل نیز وجود دارد.
در نهایت، شمنیسم به عنوان یک اصطلاح گسترده، تعداد زیادی از سنتها و اعمال مذهبی متنوع از سراسر جهان را پوشش میدهد. بسیاری از مردمشناسان و افراد جوامع بومی این واژه را به خاطر تلاش برای گروهبندی گستردهترین طیف ممکن از شیوههای فرهنگی در یک گروه، مورد انتقاد قرار میدهند.
مانیسم
عملی است که در آن یک تمرینکننده آموزش دیده و مورد تأیید جامعه (شمن) بهعنوان رابطی با جهان ارواح از طریق حالات تغییر یافته آگاهی به منظور پیشگویی، شفا یا پیشرفت معنوی عمل میکند.
با این گفته، برخی از قراردادها به طور کلی با شمنیسم سنتی مرتبط هستند:
۱. حالات تغییر یافته هوشیاری جنبه اصلی تمرین در نظر گرفته می شود.
۲. دانش درباره شیوههای شمنیستی توسط جامعه و نسل قبلی تمرینکنندگان کنترل و اعطا میشود.
۳. آموزش شمن شدن نیاز به سالها تمرین دارد و پس از تحمل درد و سختی قابل توجه به دست می آید.
۴. یک شمن باید دارای نیت خالص و مسئولیت تزلزل ناپذیر در قبال سلامت جسمی و روحی جامعه باشد.
۵. نباید راه شمن را برای اهداف مادی یا مالی جستجو کرد.
یک شمن چه کاری انجام میدهد – به چه کسی شمن میگویند؟
شمن سنتی، شفا دهنده جامعه است. آنها از تکنیکهایی مانند رقص تشریفاتی، آواز خواندن، طبل زدن و استفاده از وسایل مختلف مانند پر یا جغجغه، بخور، و گیاهان روانگردان یا معطر برای شروع و حفظ حالتهای هوشیاری تغییر یافته برای خود یا بیمارانشان استفاده میکنند.
در طول حالت تغییر یافته هوشیاری، شمن وظیفه دارد تجربه را دستکاری کند تا سوژهها را به جایی که باید بروند هدایت کند و از آنها در برابر قربانی شدن موجودات مخربی محافظت کند که میتوانند از حالت مستی آنها سوء استفاده کنند. شمنها اغلب مسئول راهنمایی رهبران گروه با مشورت و کسب خرد از ارواح یا خدایان هم هستند.
عنوان شمن در جوامع بومی در سراسر جهان دارای سطح بسیار بالایی از احترام است و این احترام با مسئولیت قابل توجهی در قبال افراد جامعه همراه است.
شمنها اغلب از استفاده هنر و مهارت خود برای منافع مادی منع میشوند و در صورت تخطی از قوانین اساسی، از شمن بودن برکنار میشوند.
وظایفی که از یک شمن انتظار میرود به جامعه بستگی دارد – تمرین شمنیسم یک مجموعه یکپارچه از قوانین یا پیش نیازها ندارد و سیبری از قوانین متفاوتی است که و اغلب از نظرات رهبران تشکیل و از نیازهای جامعه سرچشمه میگیرد.
بر این اساس اینجا به برخی از اعمال رایج مرتبط با شمن ها اشاره کردهایم:
۱. شمنها به عنوان رابطی با جهان ارواح به منظور شفا عمل می کنند. و از بسیاری از گیاهان روانگردان یا رویای شفاف برای کمک به ایجاد این ارتباط استفاده میکنند.
۲. در طول حالتهای تغییر یافته هوشیاری، شمن کاملاً حاضر و آگاه باقی میماند – آنها ممکن است وارد عمل شوند تا کاربر را از طریق تجربهاش دستکاری و راهنمایی کنند یا کنار بایستند و از کاربر در برابر ارواح بدخواهانهای که در طول سفر با آنها مواجه میشوند محافظت کنند.
۳. پس از تجربه یا دنبال کردن رویاهای ماورایی، شمن به تفسیر معنای پشت تصویر کمک میکند.
۴. شمنها ممکن است از حالتهای تغییر یافته آگاهی برای به دست آوردن دانش کیهانی استفاده کنند که میتواند برای هدایت تصمیمات مهم جامعه مورد استفاده قرار گیرد.
چه کسی میتواند شمن شود؟
هیچ پیش نیاز رسمی و یکپارچهای برای شمن شدن وجود ندارد.
با این حال، هر جامعهای که در آن شیوههای شمنگرایی فردی وجود دارد، مجموعهای از شرایط خاص خود را داراست که یک فرد برای کسب عنوان افتخاری شمن باید آنها را برآورده کند.
در بسیاری از فرهنگها، یک شمن باید سالها زیر نظر یک مربی آموزش ببیند. تمرین معمولاً از سنین پایین (اغلب از ۱۱ سالگی) شروع و برای باقی عمر ادامه مییابد. در طول این آموزش، آنها برای اثبات اصالت و خلوص تحت “آزمونهای” زیادی قرار میگیرند. شمنها معمولاً توسط جامعه بر اساس نشانههای مختلفی انتخاب میشوند.
نشانههایی چون خالهای منحصربهفرد، استخوانهای اضافی، یا «بینشهایی» که توسط شمنهای موجود در جامعه شناسایی میشوند.
شمن شدن به حرف آسان است اما در عمل بسیار بیشتر از مصرف یک ماده روانگردان و استفاده از طبل یا سرود برای القای تجربیات عرفانی یا معنوی است. رد این راه باید خود را وقف هنر کرد و در معرض زیانها و سختیهای عمیق شخصی قرار گرفت. همچنین درک عمیق از داروهای مختلف گیاهی و مفاهیم معنوی منطقهای هم در این راه بسیار حائز اهمیت است.
مسیری که با آموزش مدرن برای تبدیل یک دانشجو به یک پزشک متخصص قابل قیاس است. طی این فرآیند بسیار دشوار است و نیازمند فداکاری و از خود گذشتگی به مدت طولانی است. طی این فرایند برای نشان دادن درک و تعهد به این حرفه ضروری است.
نقد و تخصیص فرهنگی درباره شمنیسم
اصطلاح شمنیسم کامل نیست. بلکه مفهوم کلی و تقلیل گرایانهای است که تلاش میکند چندین شیوه فرهنگی و مذهبی مرتبط را با هم در یک جعبه گروهبندی کند.
پسوند «ایسم» به خودی خود انتقادات خاصی را به همراه دارد، زیرا بر «دگم» خاصی دلالت میکند. اما به هر حال شمنیسم در سراسر جهان به طرق مختلف در حال اجراست.
قوانین و انتظاراتی هم که همراه با این عنوان به ذهن خطور میکند هم متنوع است و نمیتوان آنها را در یک گروه قرار داد.
راهحل برخی از جامعهشناسان استفاده از اصطلاحات «شمنگرایی» یا «شبه شمن» برای رفع برخی از ابهامات است.
همچنین اشکال غربی «نئوشامنیسم» به طور گسترده توسط جوامع مردمشناختی و بومی به عنوان نوعی تصاحب فرهنگی مورد انتقاد قرار گرفته است. نئوشامنیسم شیوههای بومی را رقیق و نادرست نشان میدهد و اغلب برای منافع مادی برای کسب مشتری است.
بسیاری از افراد به دنبال بهبود تعریف معنای شمن بودن موافق حذف کسانی هستند که تحت آموزش مستقیم جوامع شمنیستی اصیل قرار نگرفتهاند و در واقع تاییدیهی رهبران جوامع اصیل را ندارند. آنها معتقدند کسانی که بینش یا فرا آگاهیای جزئی ناشی از روانگردانی دارند ویژگیهای خاص برای شمن شدن را ندارند.
مفاهیم مرتبط با شمنیسم
مفاهیم زیادی هستند که بسته به منطقهی جغرافیایی به طور مستقیم یا غیر مستقیم با تمرینات شمنیسم همپوشانی دارند.
آنیمیسم:
یکی از مفاهیمی که در قلب شمنیسم جای دارد «آنیمیسم» است. آنیمیسم بر این باور است که حیوانات، گیاهان و اشیاء بی جان میزبان موجودات معنوی هستند.
شمن قادر است با استفاده از حالات تغییر یافته آگاهی، از طریق مراسمات خاصی با این موجودات ارتباط برقرار کند.
توتم:
یکی از مفاهیم رایج در شمنیسم، ایدهی توتم یا حیوان قدرتی است.
توتم موجودی معنوی است که شکل یک حیوان خاص را به خود میگیرد و ظیفهاش هدایت شمن یا بیمارانش به سمت دستیابی به بینش معنوی یا دستیابی به وضعیت سلامتی بهتر کمک میکند.
رویا پردازی:
رویاها به طور گسترده منبعی عمیق از اطلاعات در مورد خود، محیط و ارتباط ما با خود آگاهی هستند. بسیاری از شمنها از گیاهان یا آیینهایی استفاده میکنند که به آنها کمک میکند رویای شفاف را بهعنوان راهی برای تسهیل ارتباط با موجودات یا ارواح کیهانی طراحی کنند. بسیاری از مردم از طریق رویاها با حیوانات توتم خود آشنا میشوند.
نمادهایی که در رویاها دیده میشوند از نظر شمنیسم جزء مهمی در جستجوی مسیر معنوی به حساب میآیند. این همان مفهومی است که با فلسفه کارل یونگ، زیگموند فروید و دیگر فیلسوفان و روانشناسان امروزی همپوشانی دارد.
Entheogens
آنتوژن یک گیاه، قارچ یا مادهای است که “حالتهای غیرعادی هوشیاری” را به منظور شفا یا پیشگویی به وجود میآورند.
این مواد میتوانند هم انتوژن و هم روانگردان باشند. (مثل: قارچ جادویی و آیاهواسکا)، اما همه روانگردانها انتوژن نیستند (مثل: ۲C-B، NBOMe یا PCP).
Qi:
Qi به «انرژی زندگی» یا «نیروی حیاتی» اشاره دارد که که میتوان بعد فیزیکی آن را زنده کرد. این اصطلاح برگرفته از فلسفهی سنتی چینی است، اما با مفاهیم مشابهی در سیستمهای اعتقادی مختلف شمنیستی نیز ذکر شده است.
بازیابی روح:
بازیابی روح توسط برخی شمنها برای مقاصد درمانی استفاده میشود.
در این متد باور بر این است که ضربه باعث میشود بخشی از روح بدن را ترک کند تا آسیب فیزیکی به حداقل برسد. یک شمن اصیل در این حالت قادر است
روح را با استفاده از انتوژنها و حالتهای تغییر یافته هوشیاری، تشریفات، متحدان گیاهی و حیوانی و نفس کشیدن، پیدا و به بدن هدایت کند.
گیاهان مورد استفاده در شمنیسم
گیاهان مورد استفاده شمنها بستگی به دسترسی محلی دارند. بیشتر گیاهانی که استفاده میشوند غیر روانگردان یا روانگردانهای خفیفی مثل تنباکو، کامبو یا مریم گلی هستند.
شمنها معتقدند که گیاهان، حیوانات و حشرات میزبان خدایان یا موجودات معنوی مختلف هستند. یک شمن قادر است با این موجودات متحد شود و از آنها برای شفای سایر اعضای جامعه استفاده کند.
گیاهان روانگردان برای استفاده تشریفاتی در نظر گرفته شدهاند و اعتقاد بر این است که روانگردانها ارتباط بین دنیای ارواح و شمن را تسهیل میکنند. در این روش مورد استفاده قرار میگیرند به عنوان انتوژن شناخته میشوند، خصوصا گیاهانی که خواب دیدن را راحتتر میکنند.
گیاهان و قارچهای متداول شمنی که انتوژنیک هستند، عبارتند از:
۱. آیاهوسکا – Ayahuasca
ترکیبی از دو گیاه آمازونی که جزء فعال DMT را قادر میسازد تا حالت بینایی قدرتمندی از هوشیاری را القا کند.
۲. قارچهای جادویی – Magic Mushroom
قارچهای جادویی توسط شمنها و درمانگران سنتی در سراسر آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی و آسیا برای القای دیدهای رویایی کاربرد زیادی دارند.
۳. سالویا یا مریم گلی – Salvia divinorum
این گیاه روانگردان قوی توسط شمنهای ساکن در مکزیک و آمریکای مرکزی به عنوان یک راهنمای قدرتمند استفاده میشود.
۴. آمانیتا موسکاریا – Amanita muscaria
این گونه از قارچها توسط شفادهندگان مختلف شامانی در سیبری و مناطق اطرافش مورد استفاده قرار میگرفت.
۵. پیوتِ – Peyote
کاکتوس پیوت منبع غنی از ترکیب روانگردان، مسکالین است. این کاکتوس به عنوان یکی از ارکان مقدس در مراسم سنتی شمنیستی و برای آغاز روند درمان مورد استفاده بوده است.
۶. بوفو آلواریوس – Bufo alvarius
زهر وزغ Bufo alvarius برای ایجاد توهمات قوی و تغییر حالات هوشیاری در مراسم شمنیستی در جنوب ایالات متحده و مکزیک خورده یا دود میشده است.
۷. کالهآ زاکاتِچیچی – Calea zacatechichi
به اصطلاح “علف خواب مکزیکی” توسط شمنهای سنتی در مکزیک برای ارتباط با جهان ارواح از طریق رویا استفاده میشد.
۸. سیلینه آندولاتا – Silene undulata
این گیاه بومی آفریقای جنوبی است، جایی که از آن برای ایجاد حالت خلسه مانند و تقویت تجربیات رویایی در بین شمنهای خوسا استفاده میشود.
۹. گل نیلوفر آبی – Lotus Blue flower
این گیاه عمدتاً توسط مصریان باستان برای ایجاد حالت خلسه مانند و اغلب قبل از ورود به اتاق خواب طی تشریفاتی توسط کشیشان و رهبران استفاده میشد. بنظر میرسد که خود آگاهی از شکوفه دادن یک گل نیلوفر آبی شکل گرفته است.
ریشهی شمنیسم از کجا میآید؟
شمنیسم به هیچ فرهنگ واحدی اشاره نمیکند، اما این اصطلاح احتمالاً از قبایل تونگوز زبان در سیبری شرقی و منچوری آمده است.
برخی از کارشناسان معتقدند که کلمه Tungus ریشه در کلمهی سانسکریت śramaṇa دارد و به “کسی که شخصا در زحمت و تلاش است” اشاره دارد. اصطلاحی که برای توصیف شخصیتهای مقدس یا زاهدان در آسیای مرکزی و مناطق مختلف تمرین بودایی استفاده میشد.
اما امروزه از این اصطلاح برای توصیف رفتار و کردار فرهنگهایی در سراسر جهان از جمله آفریقا، آمریکای جنوبی، آمریکای شمالی و آسیا، علاوه بر سیبری و اروپای شرقی استفاده میشود.
نمونههایی از شمنیسم در سراسر جهان
فهرست زیر که قاعدتا جامع نیست، اما زمینهای در مورد اینکه شمنیسم در بخشهای مختلف جهان چگونه به نظر میرسد ارائه میکند:
۱. آمریکای شمالی
مردم اینوئیت و اسکیمو (یوپیک) میزبان شمنهایی هستند (به نام انگاکوت) که از حالتهای خلسه مانند برای اطمینان از فراوانی شکار و غذا و بهبود باروری زنان استفاده میکنند. به نظر میرسد که بیماری هست که ناشی از ورود یک روح بدخواه است. شمن وظیفه دارد به آسمانها یا به اعماق اقیانوس سفر کند تا ارواح گمشده یا دزدیده شده را برای بازگرداندن سلامت جسمانی فرد بازگرداند.
بسیاری از قبایل سرخپوستان آمریکا شمنهایی دارند (مرد پزشک یا زن پزشک) که قدرت شفا بخشی و پیشگویی را از طریق رشد و تجربه شخصی توسعه میدهند. جستوجوی بینایی، گیاهان و قارچهای روانگردان، آزمایشهای آغازین، تعبیر خواب و مراسمات مختلف، همگی برای افزایش ظرفیت و قدرت شفابخشی شفادهندهگان معنویشان استفاده میشوند.
۲. آمریکای جنوبی
شیوههای شمنیستی در گروههای بومی آمریکای جنوبی رایج است. کوراندرو اصطلاحی است که برای شفا دهنده معنوی یا شمن استفاده میشود، کسی که از گیاهان و قارچهای توهمزا برای اهداف شفابخشی و پیشگویی بهره میبرد. همچنین بسته به داروهای گیاهی مقدسی که به آنها تکیه میکنند، تخصصهای جداگانهای برای کوراندروس وجود دارد. برای مثال، آیاهواسرو کسی است که با آیاهواسکا کار میکند، پیوترو کسی است که با پیوت کار میکند و تاباکورو کسی است که با تنباکو کار میکند.
۳. آسیا
شمنیسم در میان بسیاری از قبایل ساکن در اطراف سیبری رایج است و این رسم امروزه زنده و جاری است. به نظر میرسد که سیبری و مناطق اطرافش زادگاه تمرین شمنی باشد. برخی از اعمال گزارش شده در این منطقه شامل رقص تشریفاتی، طبل زدن، آواز خواندن و مصرف قارچی توهمزا به نام موخومور (Amanita muscaria) است.
در چین و مغولستان، مردم کوچ نشین اوروکن شمنهایی داشتند که به راهنمایی معنوی و شفای جامعه اهمیت میدادند. بخش بزرگی از سیستم اعتقادی آنها حول محور آنیمیسم میچرخید، آخرین شمن اوروکون سال ۲۰۰۰ درگذشت. در سنت عامیانه ویتنامی، لِن đồng، یک شمن (که به آن co đồng گفته میشود)، وارد یک خلسه میشود و خدایان مختلف را از طریق تقلید، مجسم میکند.
۴. آفریقا
شمنهای مردم خوسا در آفریقای جنوبی (به نام amagqirha) از یک گیاه تقویت کننده رویاهای مقدس به نام undlela zimhlophe (Silene undulata) برای برقراری ارتباط با جهان ارواح، در میان دیگر مراسم و سنتهای معنوی که با تعریف جهانی شمنیسم همسو هستند، استفاده میکنند. سایر قبایل ساکن در آفریقای جنوبی، مانند مردم زولو، دارای یک دین ترکیبی هستند که شیوههای شمنیستی را از طریق درمانگران سنتی (به نام سانگوما) با مسیحیت ترکیب میکند.
در مالی، شمنهای دوگون وارد حالتهای خلسه مانند میشوند تا با جنها ارتباط برقرار کنند، بهویژه روحی به نام آما، که تواناییهای شفا بخشی و پیشگویی را برای آنها فراهم میکند.
نئو شمنیسم چیست؟
نئوشامانیسم (که گاهی اوقات شمنیسم پلاستیکی هم نامیده میشود) به نوعی از متد شمنیسم اشاره دارد که توسط مردم غربی به عنوان بخشی از معنویت عصر جدید انجام میشود. این شیوهها نمایش مستقیمی از سیستمهای سنتی نیستند که از آنها نشأت گرفتهاند و در عوض برای پاسخگویی به بازارها و منافع مدرن تطبیق داده شدهاند.
شیوههای نئو شامانی از مفاهیم مشابه شمنیسم سنتی پیروی میکنند، مانند استفاده از حالتهای تغییر یافته هوشیاری، طبل زدن یا آواز خواندن، جستجوی راهنماهای روح یا حیوانات قدرتمند و غیره.
در بررسی این راه جامعهشناسان به چند تفاوت اساسی که شمنیسم سنتی و نئو شمنیسم را از یکدیگر متمایز میکند رسیدهاند:
۱. نحوهی تبدیل شدن به شمن:
شمنهای سنتی معمولا توسط خود جامعه یا ارواح (از طریق شمنهای موجود در جامعه) انتخاب میشوند. اما هر کسی میتواند شخصا مسیر نئوشامنیسم را انتخاب کند.
۲. انگیزههای معنوی:
نقش یک شمن سنتی معمولاً حول حفظ تعادل کیهانی میچرخد. اما نئو شامنها،شمنیسم را برای پیشرفت شخصی یا ارائه کالاها و خدمات در دنیای سرمایهداری انتخاب میکنند.
۳. تشریفات آغازین:
تشریفات شروع برای شمنهای سنتی متفاوت است، اما این روند اغلب شامل تحمل درد شدید، ترس یا ضرر شخصی است. مناسک شروع هم اغلب خطرناک و وقتگیر هستند. اما آغاز به کار نئو شامنها هرگز درگیر چنین مسیر سختی نمیشود.
اندیشههای پایانی: مروری بر مفهوم شمنیسم؟
شمنیسم یک اصطلاح رایج برای طیف گستردهای از اعمال مذهبی است که شامل ارتباط با جهان ارواح از طریق کمک گیاهان روانگردان، حالتهای خلسه مانند و رویاها میشود و بسته به سنتها و فرهنگهای جغرافیایی، انواع مختلفی از شمنیسم وجود دارد.
بسیاری از کارشناسان تمایز واضحی بین شمنیسم سنتی و نئو شمنیسم قائل هستند. در شمنیسم سنتی، قبل از اینکه فرد بتواند عنوان محترم شمن را کسب کند، تشریفات آغازین دشواری را طی میکند و نیازمند راهنمای شمن است. مسیر تبدیل شدن به شمن در فرهنگ شمنیستی به وضوح مشخص شده است.
اکثر مردم تاب طی مسیر سنتی تبدیل شدن به یک شمن را ندارند و فقط معدود کسانی که خود را کاملا وقف این راه کنند موفق خواهند شد. اطمینان از این فداکاری اغلب مستلزم مقدار قابل توجهی تلاش، درد عمیق، تأیید مداوم انگیزههای فرد و از دست دادن عمیق نیازهای شخصی است.
نئوشامنیسم پذیرشی مدرن از اصول منتخب شمنیستی است و به دلیل فقدان پیش نیازهای تعریف شده، هر کسی میتواند از نظر فنی شمن شود، اما بسیاری استدلال میکنند که این روش فاقد فرآیند بررسی انتقادی آداب و رسوم شروع سنتی شمنیستی است.
آیا این مقاله برای شما مفید بود؟
روی ستاره کلیک کنید
میانگین امتیاز ۵ / ۵. میزان امتیاز ۹
اولین نفری باشید که به این مقاله امتیاز میدهد